Słownik gwary świętokrzyskiej opracowuje Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Kielcach. Publikacja ma być gotowa w przyszłym roku w formie tradycyjnej książki i e-booka.

Piotr Żak z WBP w Kielcach poinformował, że projekt jest realizowany w ramach grantu, który biblioteka pozyskała z programu EtnoPolska 2021, prowadzonego przez Narodowe Centrum Kultury. Zaznaczył, że gwara świętokrzyska jest nieodłączną część tożsamości kulturowej i społecznej regionu. Słownik powstaje, ponieważ coraz mniej osób potrafi posługiwać się dawnym językiem świętokrzyskiej wsi, coraz mniej też go rozumie.

„Gwara jest niezwykłą część kultury regionalnej. Nasza gwara ma specyficzny rytm, słownictwo, wyznacza też pewien sposób widzenia świata. Gwara świętokrzyska jest bardzo silnie związana z naturą” – podkreślił w rozmowie z PAP Piotr Żak.

Na początek WBP przygotuje kilkadziesiąt haseł, które dotykają różnych obszarów codziennego życia. Dodatkowo każdy może wysyłać na specjalny adres mailowy [email protected] swoje propozycje.

„Zachęcamy do udziału w tworzeniu tego słownika naszych czytelników i mieszkańców regionu. Są takie miejsca w województwie gdzie gwara jest jeszcze obecna, żyją starsze osoby, które nadal się nią posługują. Trzeba to wykorzystać, aby ocalić gwarę od zapomnienia” – dodał Żak.

Oprócz słownika planowane są wystawy z fragmentami utworów literackich pisanych gwarą i publikacje nagrań z osobami, które się nią posługują. W ramach projektu zaplanowano także cykl spotkań z językoznawcami.

„Pierwsze z nich odbędzie się na początku września. Naszym gościem będzie związana z Kielcami prof. Katarzyna Kłosińska z Uniwersytetu Warszawskiego, przewodnicząca Rady Języka Polskiego, która powie o przenikaniu i się gwary i naszego współczesnego języka, głównie młodzieżowego” – powiedział.

Gwara świętokrzyska należy do zespołu gwar małopolskich. Charakteryzuje się m.in. mazurzeniem, czyli wymową głosek sz, ż, cz, dż jako s, z, c, dz np.: zaba, syja. Z kolei samogłoski o, u są poprzedzone spółgłoską ł, np.: łosa, łodejdź. Elementy gwary świętokrzyskiej w niektórych przypadkach przeszły na stałe do języka codziennego. W Świętokrzyskiem usłyszymy np. złapę zamiast złapię, skubę zamiast skubię czy drapę zamiast drapię. (PAP)

Autor: Wiktor Dziarmaga