1 maja na terenie muzeum niemieckiego obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, w 77. rocznicę jego wyzwolenia, odsłonięty zostanie pomnik generała Bolesława Roi, twórcy i dowódcy słynnego 4. Pułku Piechoty Legionów Polskich.

W niedzielnych uroczystościach wezmą udział m.in. zastępca prezesa IPN Karol Polejowski, zastępca dyrektora Biura Upamiętniania Walki i Męczeństwa Joanna Piskorz, naczelnik Delegatury IPN w Kielcach dr Dorota Koczwańska-Kalita, prezydent Kielc Bogdan Wenta i przewodniczący kieleckiej Rady Miasta Jarosław Karyś.

Monument poświęcony gen. Roi powstał w 2020 roku przy wsparciu Kieleckiej Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej oraz centrali IPN z Warszawy i został zainstalowany z okazji 75. rocznicy wyzwolenia obozu KL Sachsenhausen. Planowane wówczas uroczystości zostały przesunięte z uwagi na pandemię COVID-19.

Generał dywizji Bolesław Jerzy Roja to jeden z czterech sygnatariuszy rozkazu o powołaniu niepodległego Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej Polskiej oraz Szef Okręgu Generalnego Kielce, aresztowany i przewieziony do obozu, a następnie brutalnie zamordowany 27 maja 1940 roku.

Pomnik generała stanął obok cokołu poświęconego generałowi Stefanowi Roweckiemu, ps. Grot, w okolicach budynku dowództwa obozu. Obaj oficerowie związani są z miastem Kielce, które od lat prowadzi współpracę z instytucjami pamięci w Berlinie. Powstanie monumentu jest wynikiem ww. rozmów pracowników kieleckiego ratusza (formalnego wnioskodawcy do Rady Pamięci Brandenburgii) jeszcze w 2017 roku.

Prace nad przygotowaniem wniosku do Rady Pamięci Brandenburgii poprzedziło pismo od Stowarzyszenia Pamięci Narodowej Czwartak w Kielcach, które poparte przez kilkanaście organizacji patriotycznych i instytucji z kraju, zwróciło się do Prezydenta Miasta Kielce w styczniu 2018 roku z prośbą o podjęcie działań na rzecz realizacji przedsięwzięcia. Wniosek formalny stał się solidną podstawą dla tej inicjatywy.

Bolesław Roja (1876–1940) był jednym z najważniejszych dowódców legionowych. Twórca i dowódca słynnego 4. Pułku Piechoty Legionów Polskich, sformowanego na wiosnę 1915 roku, stacjonującego w okresie międzywojennym w Kielcach. Z tej jednostki w marcu 1939 roku na Westerplatte został wysłany pluton wartowniczy w sile blisko 68 żołnierzy. Podczas II wojny światowej włączył się w podziemną działalność Polskiego Czerwonego Krzyża. W marcu 1940 r. został aresztowany przez Niemców, którzy z Pawiaka przewieźli go 3 maja do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, gdzie 27 maja został zamordowany. Po wojnie pochowany na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach.

Autor: Janusz Majewski