Odkrywałam świat ojca, czytając jego teksty; był sekretnym człowiekiem, nie mówił wiele o sobie – wspominała w poniedziałek Gustawa Herlinga-Grudzińskiego jego córka Marta Herling. W 105. rocznicę urodzin wybitny pisarz i eseista został upamiętniony w rodzinnych Kielcach.

W poniedziałek w Kielcach odbyły się uroczystości związane z nadaniem Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej w Kielcach imienia Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Na budynku placówki odsłonięto tablicę pamiątkową ku czci pisarza. Gościem wydarzenia była córka autora Marta Herling.

„To bardzo szczególna i wzruszająca uroczystość. Zobaczenie nazwiska ojca na budynku biblioteki pedagogicznej budzi wielkie emocje i jest wyrazem uznania. Ta tablica to znak obecności mojego ojca w Kielcach. Mam nadzieję, że to zainspiruje młodych czytelników do sięgnięcia po jego dzieła i pisma” – powiedziała po uroczystości Marta Herling.

Swojego ojca wspominała jako sekretnego i surowego człowieka, który kochał rodzinę. „On był bardzo sekretny, nie mówił wiele o sobie” – zaznaczyła. Dodała, że dowiadywała się o nim więcej, czytając jego teksty. „To było odkrywanie innego świata ojca” – powiedziała. „Ojciec był surowy, ale jednocześnie rodzinny. Posiadanie własnej rodziny po tylu latach trudu i cierpienia było dla niego wielką radością” – dodała.

Córka pisarza dodała, że wiele historii związanych z młodością jej ojca i jego związków z Kielecczyzną wciąż wymaga zbadania. Jednocześnie przypomniała, że dzięki współpracy Biblioteki Narodowej i Fundacji „Biblioteca Benedetto Croce” udało się uporządkować, zinwentaryzować i zdigitalizować bogatą twórczość pisarza, w tym jego rękopisy, fotografie oraz korespondencję.

W siedzibie biblioteki przy ulicy Jana Pawła II otwarto wystawę poświęconą pisarzowi. Odbyła się również konferencja naukowa dotycząca jego życia i twórczości.

„Taki patron jak Gustaw Herling-Grudziński to dla Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej ogromny zaszczyt i zobowiązanie. Przez cały 2024 r. placówka wraz z 11 filiami w całym regionie zamierza zrealizować 120 zadań, m.in. lekcji, wystaw, konkursów, spotkań poświęconych patronowi. Uzupełniliśmy także nasz księgozbiór o wszystkie dzieła pisarza” – poinformował dyrektor instytucji Sylwester Kasprzyk.

Gustaw Herling-Grudziński urodził się w 1919 roku i wychował na Kielecczyźnie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Uczęszczał do Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Kielcach. Studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, pisywał dla czasopism „Ateneum”, „Pion” i „Nowy Wyraz”.

Po wybuchu wojny, w marcu 1940 roku, próbował się przedostać z okupowanego przez Rosjan Grodna na Litwę, skąd łatwiej było wyjechać na Zachód. Wynajęci przez niego przemytnicy okazali się jednak na usługach NKWD. Herling-Grudziński został aresztowany i skazany na pięć lat pobytu w obozach. Poprzez więzienia w Witebsku, Leningradzie i Wołogdzie trafił do łagru w Jercewie pod Archangielskiem. 20 stycznia 1942 roku, po dramatycznej głodówce protestacyjnej, został stamtąd zwolniony na mocy obowiązującego już od niemal pół roku układu Sikorski-Majski. Wstrząsający opis rzeczywistości obozowej zawarł później w książce „Inny świat”.

W marcu 1942 roku Herling-Grudziński przyłączył się do armii gen. Andersa. Walczył m.in. o Monte Cassino, za co otrzymał order Virtuti Militari. Po wojnie zdecydował się pozostać na emigracji. W Londynie był publicystą tygodnika „Wiadomości”. Współtworzył też i redagował paryską „Kulturę”. W połowie 1946 przeniósł się do Włoch. W latach 1952-1955 pracował dla Radia Wolna Europa w Monachium. W 1955 r. osiadł na stałe w Neapolu, jego drugą żoną była Lidia, córka włoskiego filozofa Benedetta Crocego. Najważniejsze dzieła Herlinga-Grudzińskiego to „Inny świat” i wielotomowy, pisany od 1971 roku do śmierci pisarza „Dziennik pisany nocą”.

Gustaw Herling-Grudziński zmarł 4 lipca 2000 roku w Neapolu.

fot. Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego